2009 09 20 Lễ Giỗ Tổ Cải Lương tại San Jose, California.

Cổ nhạc giỗ Tổ

Lê Bình

Giỗ Tổ nghề là một tập tục cúng bái quan trọng trong các ngành nghề ở Việt Nam. Tại
Việt Nam, mỗi nghề đều phải có thờ vị Tổ của nghề đó.

Tổ của một nghề có thể là người phát minh ra nghề hoặc là người đầu tiên đem nghề ở một nơi khác, về truyền dạy cho dân chúng. Việc cúng tổ không những
thờ cúng vị Tổ như một hành động biết ơn công khai sáng mà còn là sự khẩn cầu xin gia hộ cho nghề nghiệp và người đang hành nghề. Tại hải ngoại có nhiều ngành nghề còn giữ gìn tập quán
cúng Tổ như ngành Kim Hoàn, ngành Cổ Nhạc.

Hai nghệ sĩ trẻ Chí Sang và Thi Thoại trong một trích đoạn cải lương. Credit: Lê Bình

Vào lúc 6 giờ chiều thứ Bảy 23 tháng Chín, 2006 tại nhà hàng Sam Ky, Ban Cổ Nhạc Vọng Cố Hương (VCH) đã tổ chức lễ giỗ tổ và trình diễn cổ nhạc cúng tổ.
Có khoảng hơn 100 người tham dự.

MC Đình Huy trong bộ y phục cổ truyền VN, áo gấm xanh, khăn đóng, giới thiệu các nghệ sĩ lên sân khấu ca diễn những bài bản nhỏ hoặc những trích đoạn cải
lương với 3 cây đàn của các nghệ nhân Ba Sương (Đàn Kìm), Kim Nguyên (Violine) và Hoàng Danh (Guitar).

Bên cạnh đó còn có các nghệ sĩ đã có tên trong các sinh hoạt cổ nhạc tại địa phương như nghệ sĩ Minh Cảnh, Văn Lâu, Tuấn Kiệt v.v..

Thành phần nghệ sĩ của ban VCH có Đình Huy, Chí Sang, Thi Thoại, Thanh Liên, Huỳnh Nhi, Vũ Phong, Ngọc Linh, Hiếu Bi, Văn Cảnh.

Theo anh Chí Văn, phó đoàn, thì “Ban Vọng Cố Hương là một tập hợp nhiều nghệ sĩ thích đàn ca cổ nhạc. Ban VCH được hình thành được khoảng 8 tháng, là một
tập hợp những nghệ sĩ đam mê với bộ môn này.”

Hiện nay tại hải ngoại nhiều nghệ sĩ không còn nhớ ngày chính xác của Lễ Cúng Tổ. Nhưng theo một số nghệ sĩ lão thành ngày 11 tháng 8 âm lịch là lễ giổ Tổ
Sân Khấu. Đêm 11, cúng chay với chè xôi, hoa quả. Sáng 12 là chánh lễ, cúng mặn với heo quay v.v.

Đối với ông Tổ Cải Lương, Sân Khấu thì hầu như mỗi người nói một cách. Nhiều người cho rằng ông tổ cải lương là một người hành khất, người khác thì nói tổ
cải lương là một công tử giàu sang, đam mê ca hát v.v. Nhưng theo ông Nguyễn Phương, một người am hiểu về bộ môn này thì Tổ nghề Hát Bội là Lý Nguyên Cát và Liên Thu Tâm. Liên Thu Tâm
vốn là kép hát Trung Quốc được vua Lê Ngọa Triều giao cho dạy cung nữ cách hát tuồng từ năm 1005. Lý Nguyên Cát vốn là người Tàu theo đoàn quân Nguyên qua nước ta, bị bắt làm tù binh.
Vì Lý Nguyên Cát có tài hát xướng nên vua Trần dùng để dạy hát trong cung vua. Ở miền Nam thờ Ông Làng, giống như hát Tiều thờ Lão lang Quân. Ông Làng hay Lão Lang Quân là truyền
thuyết. Lý Nguyên Cát và Liên Thu Tâm là người thật. Như vậy vẫn chưa ai xác nhận được tổ cải lương là ai? Nhưng các nghệ sĩ sân khấu luôn luôn tôn kính Tổ. Bất cứ mỗi buổi diễn dù nhỏ,
lớn bên sau hậu trường sân khấu luôn luôn có lập bàn thờ Tổ và mỗi nghệ sĩ trước khi bước ra đều đến trước bàn Tổ cung kính xá 3 xá.

Vọng cổ, cải lương là ngành ca nhạc đặc thù của Miền Nam, nhưng người Miền Nam xuất phát từ miền Trung hay miền Bắc theo chúa Nguyễn Hoàng vào Nam lập
nghiệp. Cải Lương có liên hệ ít nhiều đến Hát Bội, và Hát Tiều của Trung Hoa.

Hiện nay tại San Jose, ngoài ban cổ nhạc Vọng Cố Hương, còn có Đoàn Tiếng Vọng Quê Hương của GS Ngọc Dung hoạt động hơn 10 năm qua. Vào cuối tuần này, Ban
Tiếng Vọng Quê Hương có tổ chức lễ giỗ tổ tại nhà hàng Grand Fortune.